TANAH RUNTUH DI BUKIT
ANTARABANGSA
PUNCA SEBENAR TANAH
RUNTUH
SEBELUM KAJIAN DIBUAT :
KUALA LUMPUR 6 Dis. - Datuk Seri Najib Tun Razak
berkata, kejadian tanah runtuh di Bukit Antarabangsa yang mengorbankan empat
nyawa nyawa dipercayai berpunca daripada aliran air bawah tanah di kawasan
berkenaan.
Syabas: 68 kawasan tadahan air risiko akibatkan
tanah runtuh KUALA LUMPUR: Sebanyak 68 kawasan tadahan air di sekitar Selangor,
Wilayah Persekutuan dan Putrajaya dikategorikan berada pada tahap kritikal yang
berkemungkinan boleh menyebabkan tanah runtuh pada bila-bila masa. Tragedi tanah
runtuh Hulu Klang berulang KAWASAN Hulu Klang, tempat berlakunya peristiwa
terbaru kejadian tanah runtuh iaitu di Taman Bukit Utama dan Taman Bukit Mewah
di Bukit Antarabangsa awal pagi ini, merupakan kawasan yang sentiasa berdepan
dengan kejadian tersebut. PM: Henti projek pembangunan tanah cerun. Datuk Seri
Abdullah Ahmad Badawi meminta semua kerajaan negeri menimbang untuk
menghentikan projek perumahan di kawasan lereng bukit dan cerun yang berisiko
tinggi.
SHAH ALAM: Kebocoran paip air dari saluran paip
yang aktif di sepanjang jajaran rumah terbengkalai di kenal pasti punca utama
tragedi tanah runtuh di Taman Bukit Mewah, Bukit Antarabangsa, Hulu Klang pada
jam 3.30 pagi, 6 Disember 2008 yang mengakibatkan lima kematian dan 14 banglo
musnah.
Jawatankuasa Teknikal Kajian Tanah Runtuh
mendapati keadaan itu menyebabkan kandungan air dalam tanah di kawasan
kegagalan cerun meningkat dan menyumbang kepada kejadian tanah runtuh di situ.
Menteri Besar, Tan Sri Abdul Khalid Ibrahim,
ketika membacakan ringkasan laporan kajian jawatankuasa itu berkata ia adalah
antara lima faktor penyumbang kejadian selain ikatan tanah yang poros pada
cerun tambakan ketika pembangunan.
Katanya, ia juga berpunca daripada kurangnya
penyenggaraan serta kerosakan pada sistem perparitan di kawasan kegagalan cerun
dan hujan yang kerap sebelum kejadian sekitar Oktober dan November 2008.
Selain itu, katanya, rekahan berterusan
menyebabkan rekahan tanah sedia ada bertambah besar dan menimbulkan rekahan
baru turut dikenal pasti faktor penyumbang.
"Jawatankuasa ini mengenal pasti tiga siri
gelinciran mengakibatkan tanah runtuh pada hari berkenaan yang mana setiap satu
hanya berselang tiga hingga lima minit, membabitkan keluasan empat
hektar," katanya pada sidang media selepas mempengerusikan mesyuarat Exco
di sini, hari ini.
Abdul Khalid berkata, ringkasan laporan siasatan
kejadian tanah runtuh itu akan didedahkan kepada orang ramai mulai Isnin ini
dan mereka boleh mendapatkannya daripada Majlis Perbandaran Ampang Jaya (MPAJ)
dengan kos berpatutan.
Katanya, status klasifikasi dokumen itu diubah
dengan menggunakan haknya sebagai Menteri Besar mengikut Seksyen 2c, Akta
Rahsia Rasmi.
Jawatankuasa teknikal khas yang diketuai
Cawangan Kejuruteraan Cerun Malaysia, Jabatan Kerja Raya itu dibentuk bagi
menyiasat punca kejadian dan mengenal pasti langkah perlu diambil.
Jawatankuasa itu turut dianggotai Jabatan Mineral
dan Geosains, Jabatan Ukur dan Pemetaan, Jabatan Pengairan dan Saliran, Jabatan
Metereologi, Agensi Remote Sensing, Kementerian Perumahan dan Kerajaan
Tempatan, MPAJ, Mohd Asbi & Associates dan Enceal Consultans Sdn Bhd.
Abdul Khalid berkata, jawatankuasa itu antara
lain mencadangkan supaya pihak berkuasa mengenal pasti lokasi lain yang keadaan
fizikalnya sama, membaik pulih sistem perparitan yang rosak dan menaik taraf
longkang kecil di keseluruhan kawasan Bukit Antarabangsa.
Katanya, jawatankuasa itu juga mencadangkan
supaya dipasang sistem perparitan dalam tanah di kawasan resapan air serta
kandungan air dalam tanah yang tinggi, selain memasang alat pengesan dan
pemantauan di kawasan berisiko tinggi.
SELEPAS KAJIAN DIBUAT :
KEGAGALAN
CERUN DI BUKIT ANTARABANGSA, AMPANG, SELANGOR DAN HUBUNGANNYA DENGAN SIFAT
FIZIK TANAH
(Slope
Failure at Bukit Antarabangsa, Ampang, Selangor, and Its Relationship to Physical
Soil Properties)
Oleh
: Muhammad Barzani Gasim, Sahibin Abd. Rahim, Mohd. Ekhwan Toriman dan Diyana
Ishnin
Pusat Pengajian Sains
Sekitaran dan Sumber Alam, Fakulti Sains dan Teknologi, Pusat Pengajian Sosial,
Pembangunan & Sekitaran, Fakulti Sains Sosial dan Kemasyarakatan,
Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 UKM Bangi, Selangor, Malaysia
Abstrak
Kegagalan cerun yang
berlaku pada 6 Disember 2008 di Bukit Antarabangsa, Ampang, Selangor telah
menyebabkan kematian dan kerosakan harta benda yang melibatkan lebih daripada
20 rumah penduduk telah ranap. Hujan lebat yang berlaku beberapa jam sebelum
kegagalan cerun, telah meningkatkan ketepuan dan keplastikan tanah. Sebanyak 10
sampel tanah telah diambil secara rawak di cerun-cerun stabil dan gagal untuk
menentukan sifat fizikal tanah, kadar penyusupan serta hubungannya dengan corak
hujan. Tanah dianalisis berdasarkan sifat fiziknya, lima tahun (2005-2009) data
hujan harian dianalisis untuk mendapatkan hubungannya dengan penyusupan air
disetiap stesen persampelan. Kadar penyusupan diukur menggunakan infiltrometer
“double rings”. Hasil analisis sifat fizik tanah menunjukkan bahawa tekstur
tanah didominasi oleh tanah berpasir yang mencatatkan peratusan kandungan pasir
yang relatif tinggi. Nilai kadar serakan lempung adalah sederhana stabil
sehingga sangat stabil atau berjulat daripada 0.013% sehingga 11.85%, kandungan
organik antara 1.38 sehingga 2.74 %. Julat ruang rongga diantara 50.12%
sehingga 62.31% dan purata tahap kekonduksian hidraulik diantara tahap 2
sehingga 5 atau agak perlahan sehingga pantas. Peratusan kestabilan agregat
tanah berjulat dari 5.12 % sehingga 48.42%, nilai ini menunjukkan kekuatan
relatif tekanan mekanik tanah adalah bernilai songsang terhadap peratusan
kandungan air. Nilai keplastikan tanah berjulat tinggi sehingga sangat tinggi
yang dicirikan dengan koloid yang tidak aktif. Taburan hujan bulanan berjulat
daripada 38 mm hingga 427 mm. Kadar penyusupan semasa persampelan bernilai
diantara 3.0 cm/jam hingga 7.0 cm/jam tetapi semasa kegagalan cerun dijangkakan
berjulat diantara 10.94cm/jam sehingga 915.05cm/jam. Secara keseluruhan
ditafsirkan bahawa sifat fizik tanah mempengaruhi kestabilan cerun, struktur
tanah berpasir akan meningkatkan tahap keporosan tanah dan selanjutnya
meningkatkan kadar penyusupan semasa hujan lebat dan akhirnya mencetuskan
berlakunya kegagalan cerun.
Kata
kunci: Bukit Antarabangsa, kadar penyusupan air, tanah berpasir, kegagalan
cerun
Pendahuluan
Bukit Antarabangsa,
Hulu Klang, Selangor merupakan kawasan yang bertopografi berbukit bukau, dengan
ketinggian di antara 133 hingga 203 meter di atas paras laut. Mempunyai
longitud antara 101°46‟ T hingga 101°47‟ T dan latitud antara 03°10.8‟ U hingga
03°11.3‟ U (Rajah 1). Dicirikan oleh iklim yang panas dan lembab sepanjang
tahun dan mempunyai jumlah hujan tahunan sebanyak 2500 sehingga 3000 mm.
Kegagalan cerun atau
tepatnya tanah runtuh merupakan satu kejadian geologi yang melibatkan
sebahagian besar pergerakan tanah, jatuhan batuan atau cantuman dari keduanya.
Kebanyakkan runtuhan tanah bermula di lereng-lereng cerun dan seringkali dicetus
oleh air larian permukaan . Runtuhan tanah berlaku mungkin secara berperingkat
dan mungkin berlaku dengan pantas tanpa disedari sewaktu hujan lebat serta
bergerak bersamanya bahan bumi yang menggelongsor mengikut tarikan graviti .
Menurut , air yang
mengalir di permukaan akan sentiasa menyebabkan hakisan. Kadar hakisan semakin
tinggi sekiranya tanah di sesuatu kawasan itu terletak di tempat yang tinggi
dan curam seperti di lereng-lereng bukit. Pengaliran air yang teramat deras
akan menghakis bunga tanah atau lapisan atas. Berkaitan dengan proses hakisan,
runtuhan tanah juga akan berlaku di cerun bukit, terutamanya berlaku semasa
hujan lebat. Proses kegagalan cerun menjadi satu masalah di kawasan di
berbukit-bukau seperti Cameron Highlands, Fraser Hill, Genting Highlands di
Pahang dan beberapa kawasan tanah tinggi di Malaysia.
Kebiasaannya kegagalan
cerun atau tanah runtuh akan meragut nyawa manusia serta memusnahkan harta
benda. Contohnya, beberapa kejadian tanah runtuh besar yang telah berlaku
seperti di Highland Tower dan Taman Hillview di Hulu Kelang (Selangor), Gua
Tempurung (Perak), Paya Terobong (Pulau Pinang), persimpangan lebuhraya NKVE,
Bukit Lanjan serta beberapa kegagalan cerun bersaiz kecil dan sederhana.
Fenomena ini seringkali dikaitkan dengan musim tengkujuh, di mana sejumlah
curahan hujan yang tinggi bertindak sebagai pencetus kepada kegagalan cerun.
Keadaan iklim tropika yang panas dan lembab ini juga turut menyebabkan proses
luluhawa secara relatifnya adalah lebih tinggi berbanding kawasan beriklim lain
Namun begitu, faktor-faktor lain seperti
keadaan geologi, geomorfologi & struktur geologi akan berperanan dalam
mempengaruhi corak pelemahan batuan . Kawasan kajian yang terletak di Bukit
Antarabangsa merupakan kawasan perumahan di lereng bukit di Ulu Klang,
Selangor, Malaysia. Bukit Antarabangsa, Ampang adalah sebuah kawasan penempatan
awam yang berprofil pertengahan ke tinggi. Namun begitu, penempatan yang
dimajukan sebagai perumahan ini mempunyai keadaan muka bumi yang bercerun dan
sama sekali tidak selamat dan tidak stabil untuk diduduki. Kebanyakan projek
pembangunan di sekitar kawasan Bukit Antarabangsa terletak di kawasan cerun
bukit.
Peristiwa tanah runtuh
yang berlaku pada 6 Disember 2008 di Bukit Antarabangsa telah meranapkan 20
buah rumah dan mengorbankan sekurangnya lima orang penduduk dan lebih daripada
2,000 orang pula terpaksa dipindahkan ke tempat yang selamat. Kekuatan cerun
yang tidak mampu mengawal dan menyokong kekuatan tapak bagi perumahan tersebut
akibat. hujan yang berterusan, telah menyebabkan kawasan menjadi tidak stabil
dan aliran air berlebihan ini telah menyusup ke bawah permukaan dan menjadikan
bahan bumi di bawah permukaan semakin lemah.
Ditambah pula, dengan
keadaan cerun yang tidak stabil menyebabkan sejumlah bahan bumi bersama
beberapa rumah penduduk yang terlibat runtuh di sepanjang cerun dan
dilonggokkan ke beberapa ratus meter dari tempatnya yang asal. Menurut laporan ,
13 Ogos 2008, menunjukkan bahawa kebanyakkan cerun di kawasan Bukit
Antarabangsa berada pada kelas III, iaitu cerun yang berisiko tinggi kerana
mempunyai kecerunan 26° - 35°. Objektif daripada kajian ini ialah: 1) Untuk
menentukan sifat fizik tanah di kawasan kajian; 2) Untuk menentukan hubungan
diantara curahujan dengan kadar penyusupan dan 3) Untuk mentafsirkan perkaitan
diantara sifat fizik tanah, kadar penyusupan dan berlakunya tanah runtuh.
Rajah 1: Lokasi kawasan kajian dan kedudukan stesen persampelan
Kaedah
Kajian
Sebanyak sepuluh
pensampelan tanah telah dikutip dan pengukuran kadar penyusupan telah dilakukan
selama dua kali kerja lapangan. Sampel tanah diambil 10 cm di bawah permukaan
dengan menggunakan pengorek auger tangan. Di makmal sampel tanah di analisis
untuk mendapatkan saiz butiran, serakan lempung, kandungan bahan organik,
kekonduksian hidraulik, kestabilan agregat, keplastikan tanah dan sebagainya.
Pengukuran kadar penyusupan
dilakukan dengan menggunakan alat „infiltrometer double rings‟. Pengukuran dan
pensampelan dilakukan di dua kawasan berbeza; kawasan yang mewakili cerun yang
stabil dan yang mewakili kawasan cerun yang runtuh. Sampel tanah tersebut
kemudiannya disimpan dalam beg plastik, dilabelkan, diikat dan dimasukkan dalam
bekas yang kedap udara. Peta geologi bagi kawasan kajian diperoleh dari Jabatan
Mineral dan Geosains Malaysia, untuk mendapatkan latarbelakang kepelbagaian
batuan dan ciri geologi kawasan.
Data hujan harian bagi tempoh
tahun 2005 sehingga 2009 yang diperoleh dari Jabatan Kajicuaca Malaysia
digunakan untuk membandingkan jumlah hujan semasa tanah runtuh dengan hari-hari
yang lain. Nilai penyusupan semasa tanah runtuh ditafsirkan berdasarkan kiraan
10 hari jumlah hujan dibahagikan dengan 10 hari jumlah hujan semasa persampelan.
Nilai ini kemudiannya didarabkan dengan nilai penyusupan semasa persampelan di
lapangan yang menggunakan alat gegelang infiltrometer “Double Ring”.
Hubungan di atas dapat
disimpulkan berdasarkan formula di bawah:
Nilai penyusupan = Jumlahhujan semasapen sampelan x Nilai penyusupan semasa persampelan
Jumlahhuja nsemasarun tuhan
Hasil
dan Perbincangan
Hubungan Penyusupan
dengan Kecerunan Cerun. Cerun merupakan permukaan tanah yang terdedah yang
membentuk sudut tertentu terhadap satah ufuk. Kebiasaannya kegagalan cerun
dikaitkan dengan keadaan cerun yang curam tetapi ini adalah tidak benar kerana terdapat
banyak kes kegagalan cerun yang berlaku pada cerun yang landai .
Keadaan ini menunjukkan
bahawa kestabilan sesuatu cerun bergantung kepada banyak faktor selain dari sudut
kecondongannya. Menurut, kesan hujan ke atas kandungan air tanah bergantung
kepada faktor seperti ciri-ciri tanah, topografi, jumlah dan keamatan hujan,
litupan tumbuhan dan keadaan kandungan air tanah pada masa hujan. Kecerunan
permukaan akan mempengaruhi kadar penyusupan air. Semakin landai cerun, semakin
tinggi kadar penyusupan. Kadar penyusupan berkurangan jika kecerunan lebih
daripada 2% kerana larian permukaan berlaku. Kelajuan aliran yang bertambah
akan menyebabkan hakisan. Kehadiran rumput akan mengurangkan masalah kelajuan
aliran dan hentaman permukaan.. Di cerun, air yang berada dalam tanah akan
hilang melalui evapotranspirasi dan saliran yang bergerak perlahan melalui
substrata. Kestabilan cerun boleh diusahakan dengan litupan tumbuhan di atas
permukaan cerun, tumbuhan akan membantu meningkatkan kandungan organisma pada
tanah. Akar rumput yang reput pada tanah akan mengalami penguraian dan membantu
dalam pengagregatan. Melalui proses ini, sistem struktur tanah akan diperbaiki
dan meningkatkan kestabilannya. Penjerapan mineral akar rumput akan menggalakkan
pemegangan nutrien pada tanah. Keadaan ini boleh mengelakkan kehilangan nutrien
serta menggalakkan pertukaran kation pada tanah.
Kesimpulan
Secara keseluruhannya,
disimpulkan bahawa keadaan cerun di kawasan Bukit Antarabangsa dianggap kurang
stabil disebabkan keadaan struktur geologinya yang lemah, seperti kawasan
bertopografi tinggi, kemiringan cerun yang besar dan kandungan ketakselanjaran
yang tinggi. Jumlah air hujan yang tinggi menyusup masuk ke dalam tanah
melemahkan struktur tanah dan menyebabkan proses luluhawa yang aktif yang
menghasilkan tanah berpasir.
Peratus ruang rongga
yang tinggi meningkatkan tahap keporosan tanah, meningkatkan lagi kadar
penyusupan. Kestabilan agregat yang rendah disebabkan bahan organik yang rendah
menyebabkan kurangnya tahap pegangan air dalam tanah. Manakala, kadar kandungan
air dalam tanah juga mempengaruhi halaju hidraulik konduktivitinya. Keamatan
hujan yang tinggi, menyebabkan meningkatnya kandungan air bawah tanah kesan
daripada penyusupan yang pantas. Pengelasan keplastikan tanah berdasarkan had
cecair, didapati bahawa kesemua sampel tanah mempunyai keplastikan tinggi dan
sangat tinggi. Kadar penyusupan dan kekonduksian hidraulik yang tinggi di
kawasan cerun yang selamat, menunjukkan adanya kecenderungan berlakunya
runtuhan di masa hadapan, oleh yang demikian tindakan langkah keselamatan perlu
dirancang dengan teliti.
Ulasan
:
Setiap pemaju yang
ingin mengmukakan kebenaran merancang perlulah menganalisis jenis tanah dan
pembangunan yang akan dibangunan dengan
membuat rujukan Garis Panduan Pembangunan di Lereng Bukit yang diluluskan JPBD
Semenanjung Malaysia. Pihak Berkuasa tempatan juga memainkan peranan yang
penting dalam meluluskan projek yang telah dibuat oleh pihak pemaju.
Pembangunan dilereng bukit sangatlah berisiko tinggi dimana ia melibatkan nyawa
dan bukan keuntungan semata-mata.
